“Goed bedoeld” agisme: als de bescherming van ouderen een vorm van discriminatie wordt

Agisme (of leeftijdsdiscriminatie) wordt gedefinieerd als vooroordelen, stereotypes en discriminatie in samenhang met de leeftijd. Dat uit zich soms in een frontale aanval: ouderen worden beschouwd als een “last” voor de maatschappij, maar kan ook subtielere vormen aannemen: in hun plaats beslissen, ze geen verantwoordelijkheid meer laten nemen en ze te sterk beschermen in de openbare ruimte. Die schijnbare welwillendheid vermindert hun autonomie, infantiliseert en maakt ze “onzichtbaar”.

Prof. Vassilis Saroglou en prof. Stefan Agrigoroaei (Institut de recherche en sciences psychologiques, UCLouvain) hebben aangetoond dat de mechanismen die meespelen bij een welwillend agisme, vergelijkbaar zijn met die van een vijandig agisme. Beide hangen samen met een psychologisch profiel dat gekenmerkt wordt door andere vooroordelen (racisme, seksisme, homofobie) en zich met name uit in conformisme, een hiërarchische kijk op groepen, valorisering van het welslagen koste wat kost en een geringe intellectuele flexibiliteit.

Een determinerende factor is doodsangst. Agisme zou werken als een ontwijkingsstrategie, die een als dreigend ervaren realiteit symbolisch wegduwt. Religieus traditionalisme zou dat verschijnsel kunnen versterken, maar het mededogen van gelovigen zal veeleer leiden tot een “welwillend” agisme in plaats van een vijandig.

Die vorm van agisme wordt vaak niet opgemerkt in families, in het ziekenhuis of op het werk. Dat neemt niet weg dat de gevolgen ervan reëel zijn: minder zelfvertrouwen, sociale terugtrekking, impact op de gezondheid en minder burgerparticipatie. De oorzaken ervan erkennen en begrijpen is dus essentieel bij het bestrijden van een verraderlijke discriminatie, die weliswaar met de beste bedoelingen ouderen hun volwaardige plaats in de maatschappij ontzegt.