Afstoting na niertransplantatie beter in kaart brengen: een multidimensionaal model gebaseerd op 19 500 biopsies

De studie, de grootste die ooit ter zake is uitgevoerd, is gepubliceerd in Nature Communications. De Banff-classificatie, die momenteel wordt gebruikt, vertoont nogal wat beperkingen en onderscheidt maar een beperkt aantal categorieën. De nieuwe methode biedt inzichten in de onderliggende oorzaken van afstoting en geeft aan hoe ernstig en hoe chronisch die is. Die informatie is heel waardevol om afstoting beter te kunnen behandelen.

Rejectie blijft een frequente complicatie. Ondanks een langdurige immunosuppressie zal ongeveer een derde van de patiënten een afstoting ontwikkelen na niertransplantatie. Dat is een continu proces, dat toe te schrijven is aan de onvermijdelijke mismatch tussen donor en ontvanger en waarin immuuncellen en vooraf bestaande of verworven antistoffen in wisselende mate meespelen. Pathologisch-anatomisch onderzoek toont een ontsteking van het allotransplantaat van wisselende ernst: van een subtiele ontsteking tot een ernstige ontsteking, die kan uitmonden in verlies van de nier, zodat de patiënt opnieuw in dialyse moet gaan (en daarna eventueel opnieuw kan worden getransplanteerd).

Een nierbiopsie is het referentieonderzoek om rejectie te documenteren. De Banff-classificatie bevestigt het bestaan van een rejectie en onderscheidt enkele subtypes, maar geeft eigenlijk geen volledig beeld van het graduele en multifactoriële karakter van het proces. Het model, dat de Leuvense groep heeft ontwikkeld, omvat vier dimensies van afstoting: hoe acuut, hoe chronisch de rejectie is, en in welke mate cellulaire processen en/of antistoffen een rol spelen. Die nuance ontbreekt in de Banff-classificatie. Het nieuwe model geeft een beter beeld van de dynamiek van de ziekte, van de subklinische fase tot een ernstige vorm, wat essentieel is om de juiste therapie te kiezen.

Die nieuwe dimensies blijken een directe prognostische waarde te hebben. Elke stijging van de activiteit van het rejectieproces of de mate van chronische beschadiging met één punt correleerde met een 15-20% hoger risico op verlies van het transplantaat, en dat was zo in alle deelnemende transplantatiecentra.

De studie leert voorts dat de multidimensionale score zich niet beperkt tot een meer gesofisticeerde pathologisch-anatomische beschrijving, maar informatie oplevert die klinisch relevant is bij het ramen van het risico en het sturen van de behandeling. Aan het UZ Leuven wordt dat model al routinegewijs gebruikt door de nierpatholoog. Zo kan de nefroloog beter nagaan welke patiënten een aanvullende behandeling nodig hebben, bv. een intensievere immunosuppressie of medicatie tegen fibrosevorming.

Om de twee jaar komt een internationale werkgroep samen onder voorzitterschap van professor Naesens om de classificatie van afstoting verder te verfijnen. De verwachting is dat het Leuvense model progressief zal worden geïntegreerd in die richtlijnen.