“Elke kuur heeft een duur"

“Pano” onderzoekt vanavond een heel ander, structureler probleem: de manier waarop antipsychotica worden voorgeschreven in woonzorgcentra. 1 op de 3 bewoners van woonzorgcentra ouder dan 75 jaar krijgt zulke medicijnen. De cijfers werden verzameld door de verschillende ziekenfondsen, via het “Intermutualistisch Agentschap” (meer details onderaan dit artikel).

Het gaat dan bijvoorbeeld om Haldol, misschien wel het meest bekende antipsychoticum, maar ook medicijnen als Risperdal en Quetiapine. Die werden in eerste instantie gebruikt in de psychiatrie, tegen psychoses of wanen, legt geriater Mirko Petrovic (UZ Gent) uit. “Maar in de praktijk worden ze ook vaak ingezet voor mensen met dementie, wanneer zij gedragsstoornissen vertonen.”

Voor sommige patiënten met dementie kan dat nuttig zijn, als ze door de ziekte hallucineren of fysiek agressief zijn, zegt de geriater. Het gaat dan om patiënten met zogenoemde BPSD. Dat zijn gedragsmatige en psychologische symptomen die vaak opkomen bij dementie. “Maar voor de mildere symptomen van dit ziektebeeld is er onvoldoende bewijs dat antipsychotica werken. Soms schrijft men de medicatie dus voor bij symptomen waarvoor ze eigenlijk niet dienen. Op dit moment ligt het gebruik bij deze patiënten alleszins echt te hoog", aldus Petrovic.

De geriater is niet alleen in zijn analyse. “Misschien heeft 10 of 15 procent van de bewoners wel nood aan zo’n medicijn, maar 1 op de 3 is wel erg veel”, zegt Jan De Lepeleire, emeritus hoogleraar huisartsengeneeskunde aan de KU Leuven. De Lepeleire was ook zelf lang coördinerend arts in een woonzorgcentrum. “En dat gebruik moet niet voor de lange termijn zijn, maar voor een korte, afgebakende  periode.”

“Bij langdurig gebruik is er sowieso geen bewijs dat het medicijn nog werkt voor symptomen als wanen en fysieke agressie. Dan blijven bij ouderen dus enkel de bijwerkingen over: een verhoogd risico op een beroerte, vallen en breuken, hartritmestoornissen en zelfs een hoger risico op opname in een ziekenhuis of sterfte”, zegt Petrovic. “Duurt de behandeling langer dan drie maanden, dan wordt het risico op sterfte anderhalf tot twee keer groter.”

Zowel Petrovic als De Lepeleire pleit daarom voor een “stopdatum”. “Wanneer zo’n behandeling wordt opgestart, moet je al meteen vooruitblikken naar het einde. Elke kuur heeft een duur, zeg maar. Die mag zeker niet langer zijn dan drie maanden”, aldus Petrovic. “Zo’n stopdatum is altijd ons advies geweest”, zegt ook De Lepeleire, “want mettertijd weet men niet meer waarom en door wie die behandeling is gestart. We moeten dat patroon doorbreken.”

Meer lezen

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/10/14/pano-antipsychotica-cijfers/