Een verrassend sterk semantisch geheugen bij een adolescent met ernstige amnesie

Op de leeftijd van 11 jaar zijn bij die patiënt meerdere hersenmetastasen ontdekt van een seminoom. Ondanks een effectieve behandeling met radiotherapie en chemotherapie heeft de patiënt een uitgebreide hersenatrofie ontwikkeld met een duidelijke bilaterale inkrimping van de hippocampus. Die structuur is essentieel voor het episodische geheugen.

Dat heeft geleid tot een ernstige episodische amnesie. De patiënt kon zich persoonlijke of dagelijkse gebeurtenissen nagenoeg niet herinneren. Opmerkelijk was evenwel dat het semantische geheugen opvallend goed gevrijwaard was. Dat betreft de algemene kennis van de wereld, los van de leercontext.

Gedurende vijf jaar hebben de vorsers waargenomen dat de patiënt algemene kennis bijzonder goed kon memoriseren ondanks zijn ernstige geheugenverlies. Bij tests van het aanleren van letterwoorden zoals GDP, WHO en VAT haalde hij veel betere resultaten dan zijn jongere zus, die fungeerde als controlepersoon. Vijf jaar na het aanleren kende de patiënt de betekenis van 83% van de afkortingen nog altijd, terwijl zijn zus na slechts negen weken er nog maar 92% kende.

Nog een grotere verrassing was dat de patiënt zich niet de juiste omstandigheden kon herinneren waarin hij die letterwoorden had geleerd. Hij zei spontaan dat hij die informatie kende via allerhande vroegere persoonlijke, totaal fictieve ervaringen. Hoewel het contextuele geheugen nagenoeg volledig ontbrak, slaagde hij erin algemene kennis doeltreffend op te slaan.

Dat uitzonderlijke cognitieve profiel wijst duidelijk op een dissociatie tussen de hersenstelsels die zorgen voor respectievelijk het episodische en het semantische geheugen. Dat treedt de hypothese bij dat die twee geheugens niet hetzelfde substraat van neuronen hebben. De eerste melding van zo’n dissociatie dateert van 1997: Vargha-Khadem et coll. hebben toen zo’n dissociatie beschreven bij drie jonge patiënten met een ontwikkelingsamnesie.